دستورات شريعت مقدّس اسلام همواره با مصلحتي مادي يا معنوي يا هر دو همراه است، گر چه فكر ما از درك آن عاجز باشد در این مقاله در سدد بیان برخی ازآثار دنیوی و اخروی نماز از دیدگاه آیات قرآن  و روایات معصومین علیهم السلام هستیم    .

در اين بحث به برخي از آثار پر بار نماز كه در دنيا و آخرت تحقق مي يابد و در آيات و روايات به آن تصريح شده، مي پردازيم

    

آثار دنيوي 

الف    - جلوگيري از گناه و فحشا 

جنبه باز دارندگي نماز از فحشا و منكر يكي از آثار ارزشمند اين فريضه الهي است؛ نماز از آن جهت كه موجب توجه انسان به خدا مي شود و در شبانه روز، حداقل پنج بار تكرار مي شود، انسان را از فحشا و منكر باز مي دارد؛ زيرا نمازگزار براي نزديكتر شدن به خداوند تلاش خود را در جهت انجام كارهاي نيك و كسب اخلاق حسنه بيشتر مي كند. قرآن با توّجه به اين اصل مسلّم مي فرمايد    :

«أَقِمِ الصلوه إِنَّ الصلوه تَنْهي عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ    » [1]

نماز را بر پا كن كه آدمي را از گناهان و كردار زشت باز مي دارد    .

چند تن از ياران رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ به حضور آن حضرت رسيدند و درباره يكي از مسلمانان كه هميشه پشت سر پيامبر نماز جماعت مي خواند، ولي مرتكب گناهان نيز مي شد، گفتگو كردند. حضرت به آنها فرمود: (نگران نباشيد    ) نمازش او را از گناه باز مي دارد. طولي نكشيد كه آن شخص گناه را ترك كرد و توبه نمود    .[2]آن حضرت فرمود    :

«كسي كه از نماز اطاعت نكند، نماز واقعي را به جا نياورده است. اطاعت از نماز اين است كه از منكرات و زشتيها دوري كند    .»[3]

 

ب ـ استقامت در برابر مشكلات 

از ديگر آثاري كه در سايه نماز، نصيب نمازگزار مي شود، قدرت و نيروي مقاومت در برابر مشكلات و سختيهاست. به عبارت ديگر، نماز كه رابطه معنوي بين شخص و عالم بالاست، قدرتي در انسان ايجاد مي كند كه با وجود آن در مقابل سختيها و مشكلات ، شكست ناپذير خواهد بود. قرآن مي فرمايد    :

«إِنَّ الْإِنْسانَ خُلِقَ هَلُوعاً إِذا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً وَ إِذا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعاً إِلاَّ الْمُصَلِّينَ الَّذِينَ هُمْ عَلي صَلوتِهِمْ دائِمُونَ    » [8]

آدمي حريص خلق شده، وقتي كه شر و بدي به او مي رسد، جزع و بي تابي مي كند و زماني كه نعمت و خير به او مي رسد حق مستمندان و فقرا را نمي دهد، مگر نمازگزاران؛ كساني كه در نمازشان مداومت دارند    .

از اين رو، قرآن به مؤمنين سفارش مي كند    :

«يا أَيُّهَا الَّذِينَ امَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلوهِ    »[9]

اي مومنان، از شكيبايي و نماز كمك جوييد    .

 

ج ـ بهداشت تن و روان 

نمازگزاران همواره از صفاي ظاهري و باطني خاصّي برخوردارند كه بي نمازان فاقد آنند    .

بهداشت تن: برخي از شرايط نماز، موجب بهداشت تن، لباس و به تبع آن بهداشت محيط زندگي مي شود. در برخي از سخنان معصومين براي برخي نمازها اثر مستقيم بهداشتي عنوان شده است، بطور مثال، علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد    :

«قيامُ اللّيلِ مصحّهٌ للبدن    »[4]

برخاستن شب (براي نماز) سبب سلامتي جسم است    .

بهداشت روان: يكي از فلسفه هاي تشريع نماز، «ياد خدا» است چنانكه در قرآن آمده است؛ 

«أَقِمِ الصلوه لِذِكْرِي    »[5]

براي ياد من نماز بگزار    .

و ياد خدا، منشأ آرامش دل و امنيت رواني است، همانطور كه در قرآن مي خوانيم    :

«أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ    »[6]

هان! به ياد خدا دل ها آرام گيرد    .

پس، تأثير نماز در بهداشت رواني مردم نمازگزار قطعي است و آرامش و امنيّت نسبي بيشتري كه در جوامع اسلامي حكمفرماست. شاهد اين تاثير است. به تعبير امام خميني رضوان الله عليه    :

« شما پرونده هايي كه در دادگستريها در جاهاي ديگر دادگاههاست برويد ببينيد، از نماز خوانها ببينيد پرونده هست آنجا؟ از بي نماز ها پرونده هست، هر چه پرونده پيدا كنيد، پرونده بي نماز ها هست    .» [7]

 

د ـ نوراني شدن چهره 

حضرت صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد    :

«صلوه اللّيل تبيّض الوجوه    »[10]

نماز شب، چهره ها را نوراني مي كند    .

نيز از پيامبر گرامي اسلام نقل شده است كه فرمود    :

«صَلوةُ اللَّيْلِ تُحَسِّنُ الْوَجْهَ وَ     .....»[11]

نماز شت چهره را زيبا مي سازد    .

 

ه ـ استجابت دعا 

از ديگر آثار نماز، قبول شدن دعاها و رفع نيازهاست. نماز چون بين عبد و معبود پيوند برقرار مي كند و نشانگر تلاش نمازگزار براي رسيدن به ملكوت اعلا و پيوستن به حق است، چنين تلاشي از نظر كردگار عالم مخفي نمانده، در مقابل، دعاهاي او را قبول مي كند و خواسته هايش را برآورده مي سازد. رسول خدا ـ صلي اللّه عليه و آله ـ فرمود    :

«مَنْ‏ أَدَّى‏ فَرِيضَةً فَلَهُ‏ عِنْدَ اللَّهِ‏ دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَة    »[12]

هر كس واجبي را انجام دهد، در نزد خدا يك دعاي مستجاب دارد    .

امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود    :

«إذا أردت حاجهً، فصلِّ ركعتين وصلِّ علي محمّدٍ و آلِ مُحمَّدٍ و سل تعطه    »[13]

هرگاه حاجتي داشتي، دو ركعت نماز بخوان و بر محمد و آل او درود فرست و سپس از خداوند (خواسته خود را) بخواه كه به تو داده مي شود    

.

و ـ تأخير عذاب دنيوي 

از آنجا كه نماز يكي از بهترين عبادات و افضل آنها به شمار مي رود و نمازگزار محبوب خداوند است و از جايگاه رفيعي برخوردار مي باشد؛ سزاوار است كه خداوند به احترام نماز و نمازگزار، خشم خود را از ديگران بردارد و از خطاي آنها درگذرد. حضرت علي ـ عليه السلام ـ فرمود    :

«گاهي خدا اراده مي كند كه مردمي را به خاطر گناهانشان طوري عذاب كند كه احدي باقي نماند ولي در آن ميان نمازگزار پيري را كه با قدم هاي لرزان به جايگاه نماز مي رود و كودكاني را كه در حال تعليم قرآن هستند مي بيند، از عذاب آنها چشم پوشي كرده، آن را به تأخير مي اندازد    .»[14]

 

 

آثار اخروي

الف ـ رحمت و مغفرت الهي 

بيشترين آثار عبادات، بويژه نماز در آخرت تجلّي پيدا مي كند و نتايج آن در آخرت نسبت به دنيا بسيار بيشتر است. رسول خدا ـ صلي اللّه عليه و آله ـ فرمود    :

«از آن هنگام كه مؤمني به نماز مي ايستد، تا آنگاه كه نمازش را به پايان مي برد، رحمت از بالاي سرش تا افق آسمان بر او سايه مي افكند و فرشتگان، اطراف او را تا افق آسمان، در بر مي گيرند    .»[15]

همچنين فرمود    :

«لَن يَلجَ النّار أحد يصلّي قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا    »[16]

كسي كه پيش از طلوع و غروب آفتاب نماز گزارد داخل آتش نمي شود    .

 

ب ـ راهيابي به عالم ملكوت 

نماز برگ عبوري است در دست نمازگزار كه او را تا اوج كمال و عالم ملكوت مي رساند. رسول خدا ـ صلي اللّه عليه و آله ـ فرمود    :

«وقتي بنده مؤمن براي نماز به پا مي خيزد، درهاي بهشت برايش گشوده مي شود و پرده هاي ميان او و خداي متعال برداشته مي شود و همسران بهشتي به استقبال او مي آيند    .»[17]

نماز موجب تقرّب انسان هاي با تقوا به خداوند بزرگ است، چنان كه علي ـ عليه السلام ـ فرمود    :

«الصلوه قربان كلّ تقيّ    »[18]

نماز نزديك كننده متقين به خداوند است    .

امام صادق ـ عليه السلام ـ دراين باره فرمود    :

«ُ أَفْضَلُ مَا يَتَقَرَّبُ بِهِ الْعَبْدُ إِلَى اللَّهِ بَعْدَ الْمَعْرِفَةِ بِهِ الصَّلَاةُ و    ....»[19]

پس از خداشناسي و معرفت هيچ عاملي، بهتر از نماز انسان را به خدا نزديك نمي كند    .

رهبر معظّم انقلاب حضرت آيه ا... خامنه اي «دام ظله العالي» در بخشي از پيام خود به سمينار نماز با عنايت به اين حديث شريف فرمودند    :

«هيچ وسيله اي محكمتر و دائمي تر از نماز براي ارتباط ميان انسان با خدا نيست    .»[20]

 

ج ـ ورود به بهشت 

نمازگزاري كه با انجام فرمان الهي به درجه بالايي از معرفت رسيده و به درگاه الهي تقرّب جسته؛ تنها بهشت سزاوار اوست. رسول خدا ـصلي اللّه عليه و آله ـ فرمود    :

«مَنْ عَلِمَ أنَّ الصَّلاةَ حَقُّ واجِبٌ دَخَلَ الْجَنَّةَ    »[21]

كسي كه بداند نماز حقي است كه خدا واجب كرده ، داخل بهشت مي شود    .