برخی از احکام اسلامی با این که تعبدی اند، نوعی استدلال عقلانی در آنها نهفته است، چرا که وقتی اصول دین و مهمترین فروع اصلی یک مذهب با دلایل عقلانی و حکمت برهانی روشن گردید، خردمندان به حکم قیاسِ فروعاتِ جزیی بر فروع و اصول کلیِ دینی، احکام تعبدی را می پذیرند. به همین دلیل پذیرش چنین مسائلی را باید تعبدی و تعقلی نام نهاد، زیرا این نوع تعبد، ریشه در عقلانیت دارد. مؤمنان معتقدند تمام احکام اسلامی، فلسفه یا اسراری دارند که بیشتر آنها را نمی دانیم، و شاید تأثیر معنوی احکام، در ندانستن حکمت آنها باشد و یا خدای متعال کشف آنها را به عقل و علم بشر موکول ساخته است تا حقانیت این مذهب بر عموم مردم، به ویژه دانشمندان منصف واضح گردد و حجت نیز از این طریق بر آنان تمام شود، چرا که توجه به فلسفه احکام و فهم آنها در آن روزگاران امکان نداشته است.وانگهی، اگر بنا باشد مردم پس از آشنایی با فلسفه و اسرار احکام به دستورات دینی عمل کنند، چنین اشخاصی پیرو عقل محض و علم صِرف خواهند بود، نه تابع مذهب و دین. بی گمان در این صورت مسائل دینی اثر تربیتی و معنوی خود را از دست می دهند، زیرا عشق و تعبد است که آدمی را می سازد، در غیر این حالت، مسلمان ها برای عمل به دستورات دینی، باید در هر زمانی منتظر کشف حکمت احکام توسط علم و عقل باشند و تا زمانی که حکمت آنها مشخص نشده، از عمل به فرامین الهی معافند.بر فرض اگر هم این گونه باشد، نمونه های بسیاری را مشاهده می کنیم که با وجود معین شدن زیان ها و حرمت آنها از طریق علم و عقل، باز جمع کثیری بدان توجه نمی کنند؛ مانند سیگار کشیدن، استفاده از مواد مخدر، انواع مسکرات و ... براین اساس باید گفت تنها عاملی که می تواند انسان را از محرمات و هر آن چه مضر است، بازدارد دین و ایمان واقعی است. از این رو مسلمانان صدر اسلام تا آیه حرمت شراب نازل شد، تمام خمره ها را شکستند و شراب ها را بر روی زمین ریختند؛ چنان که با ظهور انقلاب اسلامی نیز مردم خشمگینانه مراکز فحشا و فساد را خراب کردند.1دلایل حرمت مشروبات الکلی مشروبات الکلی برخلاف بسیاری از منکرات، به پنج دلیل از محرمات و خبائث شمرده می شود:دلیل اول- کتاب (قرآن)در قرآن کریم آیات فراوانی وجود دارد که حرمت مشروبات الکلی را به زبان کنایه و یا موردی بیان می کند، ولی ما به صریح ترین آنها می پردازیم:1- انّما الخمر و المیسر و الانصاب و الازلام رجس من عمل الشیطان فاجتنبوه لعلکم تفلحون (مائده- 90).تحقیقاً شراب و انواع قمار و بت پرستی و یا سنگ هایی که برای قربانی نصب شده و چوبه های قرعه (برای کشف امور غیبی)، پلیدی از کارهای شیطان است، از آن دوری گزینید، شاید رستگار شوید. 2- انما یرید الشّیطان ان یوقع بینکم العداوة و البغضاء فی الخمر و المیسر ... (مائده- 91).شیطان می خواهد کینه توزی و دشمنی را از طریق شراب و قمار در میان شما بیفکند و تضادهای داخلی را تشدید نماید و شما را از یاد خدا و نماز باز دارد، آیا باز هم دست از آن بر نمی دارید.3- یسئلونک عن الخمر و المیسر قل فیهما اثم کبیر و منافع للناس و اثمهما اکبر من نفعهما ... (بقره- 219).تو را از شراب و قمار می پرسند، بگو: در آن دو گناهی بزرگ است و سودهایی برای مردم و گناهشان از سودشان بیشتر است.دلیل دوم- احادیث نبوی و علوی (سنت)در مجامع شیعه و سنی، این حدیث معروف است

که پیامبر اکرم (ص) ده گروه را لعنت کرده است که به گونه مستقیم یا غیرمستقیم در شراب سازی دخالت دارند:21- کسی که درخت انگور را به نیت شراب غرس کند؛2- آن که بدین قصد از درخت تاک پاسداری نماید؛3- خریدار مشروبات؛ 4- فروشنده آن؛ 5- کسی که می نوشد؛ 6- کاسبی که از شراب فروشی پولی به دست می آورد؛ 7- فشار دهنده انگور به انگیزه ساختن شراب؛ 8- افرادی که مشروبات را حمل و نقل می کنند؛ 9- تحویل گیرنده آن؛ 10- ساقی یا کسی که شراب برای دیگری می برد. در اسلام هیچ گناهی تا این حد نکوهیده نشده است. پیامبر (ص) به حضرت علی (ع) فرمود:«اگر همه گناهان را در خانه ای جمع کنند، کلید آن شراب است».3 امام علی (ع) می فرماید: «خداوند شراب و می گساری را برای سلامت عقل حرام کرده است».4 امام صادق (ع) نیز فرمود: «اگر کسی دخترش را به شراب خوار بدهد مانند این است که او را در آتش انداخته است».5دلیل سوم- عقل برخی از عقلای جهان به خصوص پزشکان متعهد براساس موازین عقلی و علمی و بلکه مشاهدات حسی معتقدند الکلِ مسکِر انسان را از حالت عادی خارج می سازد و برای مدت زمانی او را در مستی و بی خبری نگه می دارد و در این حالت هرگونه عمل خطرناک و یا شرم آوری از وی امکان صدور می یابد.دلیل چهارم- اجماع به اجماع فقهای شیعه و سنی، شراب، نجس و حرمت آن محرز است. اکثر عالمان دینی مشروبات را حتی به نام دارو نیز تجویز نمی کنند، چرا که خداوند متعال شفایی در حرام قرار نداده است. تمام فقیهان اسلامی برای شراب خوار اجرای حد شرعی (هشتاد ضربه شلاق) را واجب نموده اند.دلیل پنجم- علوم طبیعی (علم پزشکی)از نظر علم پزشکی نیز حرمت شراب، محرز است، زیرا کتاب های متعددی درباره زیان های آن از سوی پزشکان دل سوز نوشته شده است. در این جا یکی از جامع ترین و به روزترین کتاب هایی را که جمعی از پزشکان در تدوین و یا تصدیق بر آن کوشیده اند، منبع قرار می دهیم و نکاتی را از آن استخراج می کنیم. هر چند اصطلاح الکلیسم به طور گسترده در محاورات روزمره استعمال می شود، اما مفهوم آن برای استفاده بالینی بیش از حد وسیع است. می توان به مصرف بیش از حد الکل، وابستگی (اعتیاد) به الکل یا آسیب ناشی از مصرف بیش از حد الکلیسم اطلاق کرد. در بعضی منابع علمی دیگر گفته شده است: الکلیسم به مفهوم اعتیاد به الکل، توصیف و مشخص می گردد.6 آمار و ارقام تکان دهنده ü طبق یک آمار رسمی که آمریکایی ها در کتاب درسی دانشگاهی خود اعلام کرده اند، دو سوم مردم آمریکا در سنین بالای چهارده سال مشروبات الکلی می نوشند که همین امر منجر به یک سری بیماری ها و مسائل دیگر گردیده است، به طوری که هزینه مشکلات ناشی از الکل، یک صد میلیون دلار می گردد.ü گفته می شود که بیش از بیست درصد بیماران بستری شده در بیمارستان های آمریکا، افراد الکلی هستند.ü پزشکان متخصص نوشته اند یک سری اطلاعات غلط و غیر علمی و در واقع دقیقاً مخالف با دانش پزشکی به طور تقریبی در ذهن تمام مصرف کنندگان مشروبات الکلی وجود دارد؛ به عنوان مثال بسیاری تصور می کنند که مشروبات الکلی به ویژه آب جو، برای درمان شن کلیه مفید است. مشروبات در ادیان دیگررسول اکرم (ص) فرمود: «هیچ پیامبری مبعوث نشده است که حرمت مشروبات الکلی در سرلوحه برنامه و رسالت او نباشد». شهید دکتر پاک نژاد می نویسد: «تکنولوژیست ها آیاتی از کتاب های تورات و انجیل آورده اند که خوردن مسکرات را حرام اعلام می دارند»،7 ولی متأسفانه به دلیل تحریف این کتاب های آسمانی، حرمت شراب برداشته شده و آن را مجاز شمرده اند.اثرات زیان بار شراب روزی جمعیتی با نام «مبارزه جهانی با مشروبات الکلی» به محضر مرحوم آیت الله بروجردی رسیدند و از علت حرمت شراب در اسلام پرسیدند. ایشان فرمودند: چون اسلام جایگاه رفیعی برای عقل انسان قرار داده، بنابراین هر چیزی را که به عقل او ضربه وارد کند حرام می داند و از آن جا که مشروبات، جسم و جان و عقل و هوش آدمی را تباه می کند، حرام شده است. سپس پرسیدند: پس چرا یک جرعه از آن نیز حرام شده است؟ فرمودند: طبیعت بشر چنان حریص است که اگر مجوز یک قطره از شراب داده شود، جرعه جرعه خواهد نوشید تا به حد نصاب برساند. آن گاه آیت الله بروجردی در همان جلسه از مرحوم علامه طباطبائی درخواست کردند تا مقاله ای درباره فلسفه حرمت شراب بنویسند. مرحوم علامه نیز مقاله جامعی نوشتند که در سال نامه مکتب تشیّع چاپ شد.شهید دکتر پاک نژاد می نویسد: تعیین مقدار حداقل برای چیزی که نه غذا باشد و نه دوا، یک کار غیر علمی است. اگر اندکی از شراب برای دارو باشد هیچ دارویی برای مدت زیادی تجویز نمی شود. اگر مقدار کمی باشد سوخت و ساز غذایی ندارد، ولی هورمون آنتی دیورتیک را مهار کرده و ادرار را زیاد می کند. قطره شراب خورده شده وارد خون می شود و در انعقاد نطفه اثر منفی می گذارد. بیضه ها و پروستات از تمام بافت های بدن بیشتر الکل جذب می کند (حدود هفتاد درصد) و این امر در فساد اسپرماتوزویید بسیار مهم است. این فساد معمولاً پس از یک ساعت از ورود الکل به بدن، در نطفه مرد صورت می گیرد. اگر زن هم شراب مصرف کند در تخمدان او نیز دیده می شود. هر گاه طفلی در حال مستی تکوین یابد الکل موجود در نطفه، جنین را فاسد می سازد و او را از رشد طبیعی بازمی دارد و در معرض بیماری های گوناگون قرار می دهد.امام رضا (ع) فرمود: «ایما امرئة اطاعت زوجها و هو شارب الخمر فعلیها من الخطایا بعدد نجوم السماء و ولده نجس؛ هر زنی که در برابر شوهرِ مست خود تمکین کند، به میزان ستارگان آسمان گناه در نامه عملش نوشته می شود و فرزندی که در این حال منعقد می شود، کودن و ناهنجار خواهد بود».

پاورقی

1. محمدباقر شریعتی سبزواری.2. فروع کافی، چاپ جدید، ج 6، ص 430 - 429.3. وسائل الشیعه، ج 17، ص 271.4. نهج البلاغه، حکمت 252.5. وسائل الشیعه، ج 17، ص 249.6. علی اصغر اکبری، اثرات مشروبات الکلی از دیدگاه دانش پزشکی و دانشمندان غرب، ص 20 - 19.7. اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج 7، ص 134.8. مجموعه ورام، ارشاد القلوب، ج 1، ص 175.