آدمی به رویه و روش دوستش خو می گیرد و به افکار و اعمال وی معتاد می شود. نهج البلاغه

جایگاه دوست در زندگی

انسان موجود است اجتماعی وعلاقه به زندگی همراه با دوستی و انس با دیگران یکی از ضروریات سازمان وجودی اوست.

تعبیر قشنگش این است که کسی که دوست پاک ضمیر خود را که برای خدا با وی پیوند دوستی داشته از دست بدهد ، مثل این است که شریف ترین اعضای بدن خود را از کف داده است. این را مولایمان حضرت علی فرمودند اند و باز گفته اند که غریب کسی است که دوستی ندارد.

تصنیف غرر الحکم ص414 حدیث شماره 9461

احساس نیاز به معاشرت صمیمانه و همراهی و هم دلی با دیگران علاوه بر این که یکی از جلوه های زندگی اجتماعی است ندایی است برخاسته از اعماق وجود انسان که او را به ایجاد ارتباط دوستانه و تماس با هم نوع فرا می خواند.

کمتر کسی است که با قطع پیوندهای دوستانه و بریدن از هم نوع و انزواگرایی و گوشه گیری ، احساس آرامش کند. اگر در مواردی خاص دیده می شود که برخی از افراد به انزوا طلبی که نوعی بیماری است و یا زندگی فردی روی می آورد ، بدون شک علت یا علل آن را باید در جایی دیگر جست و جو کرد.

بحار الانوار ج74 ص 192

انسان بخش مهمی از افکار و صفات اخلاقی خود را از طریق دوستانش بدست می آورد چه بسیار افرادی که از راه دوست به سعادت ابدی یا شقاوت ابدی رسیده اند. نقش دوست در زندگی و آینده به قدری زیاد و برجسته است که حضرت علی علیه السلام می فرماید: هرگاه وضع کسی برای شما نامعلوم بود و دین او را نشناختید ، به دوستانش نظر کنید ، پس اگر ان ها اهل دین و آیین خدا باشند او نیز آیین پیرو خداست و اگر بر آیین خدا نباشد او نیز بهره ای از آیین حق ندارد.

بحار الانوار ج74 ص 197

امام علی در نامه ای به حارث همدانی مینویسد " از رفاقت با کسانی که افکارشان خطا و اعمالشان ناپسند است پرهیز کن چرا که آدمی به روش و آیین دوستش خو می گیرد و به افکار و اعمال وی معتاد می شود.

نهج البلاغه نامه 69

قرآن کریم در زمینه نقش مثبت و منفی دوست در سرنوشت دوست از قول انسان های ستم کار در روز قیامت به هنگام روبرو شدن با آثار و نتایج اعمالشان می فرماید : " و روزی خواهد آمد که ستمکار دستان خود را گزد و گوید : ای کاش راه رسول را در پیش گرفته بودم وای بر من کاش فلانی را دوست نمی گرفتم."

سوره فرقان ایه 28

بی شک به همین جهت است که رسول خدا می فرماید : "هرگاه خداوند بخواهد به کسی چیزی عطا کند ، یک دوست خوب نصیبش میکند"

بحار الانوار ج15 ص 51

هرگاه هدیه ای به ما دادند. سعی کنیم هرچند هم کوچک باشد ان را بپذیریم و با دیده خاطر به آن بنگریم

معیار انتخاب دوست

ملاک افراد برای انتخاب دوستان ، متفاوت است. چه بسا افرادی که برای مقاصد نفسانی برای رسیدن به خواسته های دنیوی یا بر اساس خواسته های شرورانه و مفسده آمیز یا انگیزه های عاطفی غیر معقول – تعصب ها – و خلاصه دوستی های بی بنیاد و تصادفی اقدام به انتخاب دوست کنند. اما مسلمانی که با چراغ راهنمای عقل و با تدبیر و اندیشه ، کلیه نیازهای مادی و معنوی و از آن جمله دوست یابی خود را تامین می کند قطعا دوستن خود را با ملاک صحیح و انگیزه الهی و برای خدا بر میگزیند ، میداند تنها دوستی های پایدار ، دوستی اهل ایمان است که در دنیا و اخرت باقی خواهد ماند همان طور که قرآن کریم می فرماید:

در قیامت همه دوستان به استثنای متقین ، دشمن یکدیگرند.

سوره زخرف آیه 67

اصولا لازمه دوستی متقابل این است که یک طرف ، طرف دیگر را به کارها و وظایفش کمک کند. اگر این کمک در غیر رضای خدا باشد ، در حقیقت به بدبختی و شقاوت و عذاب دائمی آن طرف کمک کرده است.

برخلاف دوستی های متقین که دوستی مایه ی پیشرفت آن ها در راه خداست و در روز قیامت هم به سودشان خواهد بود.

در حدیثی از امام صادق علیه السلام می خوانیم : کسی که برای خدا دوست بدارد و برای خدا ببخشد از کسانی است که ایمانش کامل شده.

بحار الانوار ج 69 ص238