اقتصادمقاومتی درگرو تغيير سبک زندگی
چگونگی ارتقای سبک زندگي اسلامی(قسمت اول)
از زماني که پاي اولين خواستگار! به خانه خانواده‌هاي دختردار باز مي‌شود، تمام هم و غم مادراين مي‌شود که فلان برند يخچال و ماشين‌لباسشويي، فلان سرويس خواب و مبلمان معروف و فلان سرويس کريستال چک را بخرد تا دخترشان پيش در و همسايه و به قول معروف فک و فاميل و دخترعمو و دخترخاله که به تازگي ازدواج کرده‌اند، سرافکنده نشود. و از سوي ديگر هم و غم عروس خانم هم فقط اين است که بهترين خريد را با مارک‌هاي معروف داشته باشد تا بتواند پرستيژي از اين طريق براي خود دست و پا کند. و وقتي وارد خانه‌اش مي‌شود تمام وسايل بايد ست باشد و هيچ‌کم و کسري نداشته باشد.
درست از زماني که پاي مصرف‌گرايي و غرب‌زدگی در زندگي خانواده‌هاي ما باز شد و از وقتي سريالهاي تلويزيوني به کمک شبکه هاي مختلف ماهواره‌اي با تبليغات فريبنده وسايل لوکس و غيرضروري توجه بينندگان بخصوص خانمها را به خود جلب کرد، از همان موقع بود که سبک زندگی اسلامی جاي خود را به زندگی اشرافی‌گری و پرتجمل البته در برخي خانواده‌هاي خود باخته و به اصطلاح متمول داد.
جوانان و زوجهاي دم‌بخت براي مهار آمار طلاق، جلوگيري از خشونت و درگيري‌هاي خانوادگي به خاطر مال دنيا و داشتن وسايل لوکس در شروع زندگي نيازمند الگوی مناسبي از زندگی ائمه معصومين(ع) هستند. حضرت فاطمه‌زهرا(س) دختر پيامبر خدا زندگی خود را در خانه حضرت علي(ع) با يک گليم ساده، يک سنگ آسياب و چند تکه ظروف گلي آغاز کرد و چه شيرين و زيبا و چه ساده و بي‌آلايش زندگي کردند.
سبک زندگی اسلامی در سال حماسه اقتصادي تنها منوط به وسايل و لوازم خانه نيست، بلکه در عرصه‌هاي مختلف توليدي و اقتصادي، سياسي و اجتماعي طبق منويات رهبر معظم انقلاب بايد در دستور کار همه مسئولان و مردم قرار گيرد.
در اين ميان براي تحقق حماسه اقتصادی، تبيين سبک زندگی اسلامی مي‌تواند نقش‌آفريني کند.
دنيايي آباد، آخرتي پربار
نظام اقتصادی اسلام مبتني بر دو مؤلفه ساخت دنيايي آباد و ساخت آخرت پربار است.
آنچه تفاوت بنيادين بين نظام اقتصادي اسلام و مکاتب اقتصادي غربي است، اين است که بنيان نظام اقتصادي اسلام بر آخرت و آباداني دنيا جهت نيل به آخرت است و تمام نظام‌هايي که در اقتصاد اسلامي داريم مثل خمس، زکات، صدقه و وقف براي تحقق اين امر است.
دکتر محمدرضا کرمي، استاد دانشگاه درگفت‌وگو با گزارشگر کيهان با اشاره به اينکه اگر کسي درآمد سالانه‌اي بيش از حد نياز داشته باشد مکلف است 1/5 آن را در اختيار مستمندان و تبليغ دين قرار دهد، مي‌گويد: «همچنين اگر در عرصه توليد کشاورزي و دامپروري فعال باشد بحث زکات در مورد او واجب مي‌شود. هر دو اين مقوله علاوه بر نفع اقتصادي که براي جامعه دارد به عنوان يک وظيفه الهي و امر تعالي‌بخش در کنار نماز قرار گرفته است.» وي با بيان اين نکته که يکي از مقولاتي که در فرهنگ اسلامي و بخصوص شيعه بسيار پربار و اثربخش بوده است فرهنگ وقف مي‌باشد، مي‌گويد: «وقف يعني آنکه ما بخشي از مال خود را براي استفاده از عموم قرار دهيم اين سنت حسنه نياز به مال فراوان و گسترده ندارد.
يکي از سنت‌های قديمی، وقف کتاب بوده است که يک نفر حتي يک يا چند جلد کتاب را براي گسترش دانش وقف مي‌کرده است.»
به اعتقاد اين استاد دانشگاه اگر سنت وقف در جامعه احيا شود و مبتني بر وقفهاي کوچک و عام‌المنفعه باشد فرهنگ وقف در جامعه احيا مي‌شود و تغيير سبک زندگي نيز مي‌تواند از همين نقطه آغاز شود.
به دکتر کرمي مي‌گويم در شرايطي که اکثر جوانان و خانواده‌ها فقط به فکر تامين معاش خود هستند و کسي به فکر اين سنت‌ها نيست چطور مي‌توان توقع داشت اين سنت‌ها تحقق يابد و مشکلات فرهنگي و اقتصادي جامعه با کمک اين سنت‌ها رفع شود، پاسخم را اين‌طور مي‌دهد: «بايد باور کنيم که رفاه دنيا ذيل سعادت آخرت معنا پيدا مي‌کند و ما بخشي از رفاه دنياي خود را براي نيل به سعادت آخرت هزينه کنيم.»
وي به کم‌کاري‌هايي که در اين زمينه صورت گرفته اشاره مي‌کند و مي‌گويد: «متاسفانه کم‌کاري در حوزه اطلاع‌رساني براي گسترش سبک زندگي اسلامي صورت گرفته است.»
وقتی همه‌چيز به تجملات ختم می‌شود!
چه عواملي باعث شد از سبک زندگی ديني فاصله بگيريم و به جاي توجه به مظاهر ديني، ارزش‌هاي غربي را سرلوحه زندگي خود قرار دهيم!؟ برخي زوجهاي جوان ما چرا نتوانستند از زندگي حضرت زهرا(س) الگو بگيرند و به جاي توجه به آخرت و راه سعادت دنيوي و اخروي، فقط به تجملات چشم دوخته‌اند؟ مگر پدران و مادران ما در ابتداي زندگي خود از رفاه کامل برخوردار بودند که الآن بچه‌ها توقع دارند براي شروع زندگي در خانه‌اي لوکس و مدرن و پر از وسايل و لوازم غيرضروري، پا بگذارند؟
خانم دکتر فرشته روح‌افزا، استاد دانشگاه و مديرطرح، برنامه و تدوين سياست شوراي فرهنگي اجتماعي زنان در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کيهان توضيحات مفصلي در اين خصوص با استناد به تحقيقات زيادي که در اين مقوله صورت گرفته، ارائه مي‌دهد.
وي مي‌گويد: «مشکلات مالي مردم رابطه تنگاتنگي با سبک زندگي آنها دارد. وقتي قرار است يک خانواده تک فرزندي براي تنها بچه خود اتاق خواب مجزا با وسايل خصوصي فراهم کند، او را به انواع و اقسام کلاسهاي اضافه بفرستد، لباسهاي مارک‌دار به او بپوشاند، طبيعي است که اولا به فکر بچه دوم و سوم نمي‌افتد و ثانيا خود را غرق در سختي‌ها مي‌کند تا رفاه کاذب را براي او فراهم کند.
در اين شرايط است که والدين غصه هزينه‌هاي اضافه را مي‌خورند و بچه‌دار نمي‌شوند بنابراين سبک زندگي غربي بين خانواده‌هاي ما بايد عوض شود.»دکتر روح‌افزا اضافه مي‌کند: «اوقات فراغت بچه‌ها در سبک زندگي امروزي با پدر و مادر تعريف نمي‌شود ما اوقات فراغت پر خرج را تعريف مي‌کنيم، يعني والدين کار مي‌کنند تا بچه‌ها در آرامش باشند. اين کار نشان مي‌دهد فرهنگ غربي مدل زندگي مردم را تغيير داده است و بايد اين روش اصلاح شود.»
مدير طرح، برنامه و تدوين سياست شوراي فرهنگي اجتماعي زنان با بيان اينکه دسته‌بندي‌هاي مختلفي در مورد سبک زندگي از منظر رفتاري داريم به سبک زندگي در مقياس فردي، خانواده، مقياس اجتماعي، اقتصادي، حکومت اسلامي و مقياس بين‌المللي اشاره مي‌کند و مي‌گويد: «هر يک از اين مقياس‌ها خود مباحث جداگانه‌اي را مي‌طلبد که شايد نياز به چندين شماره گزارش دارد. ولي نکته مهم در سبک زندگي الگوهاي مصرفي است که نياز به اصلاح دارد.»
به اعتقاد دکتر روح‌افزا، ما در سبک زندگی الگوی اسلامی، در حلال حساب داريم و در حرام عقاب.
در سبک زندگی از نگاه اسلامی مي‌بينيم نقطه مقابل ما سبک زندگی غربي قرار دارد که هويت را با تجملات تعريف مي‌کند. هويت را در مبلمان و چينش دکوراسيون خانه مي‌داند.
در يک خانه 40 متري يک تلويزيون 45 اينچي مي‌گذاريم و با محصولات مارک‌دار خارجي پرستيژ کسب مي‌کنيم.
اين استاد دانشگاه مي‌گويد: «در الگوی مصرفی که رهاورد غربي‌هاست صله رحم در سبک زندگی ما قطع مي‌شود و چون از پس هزينه‌هاي تجملي کاذب برنمي‌آييم ترک صله‌رحم مي‌کنيم.»
دکتر روح‌افزا با تاکيد بر اين نکته که در جامعه و در سيستم گردش مالي اسلامي بر مسائلي چون خمس و زکات و وقف نگاه ويژه‌اي وجود دارد، مي‌گويد: «اين نگاه در مورد ماليات وجود ندارد. افراد زيادي داريم که درآمدهاي ميلياردي دارند ولي ماليات نمي‌پردازند، حال آن که در سبک زندگي اسلامي افراد خودشان خمس مال را پرداخت مي‌کنند و زکات مي‌دهند، صدقه مي‌دهند و اموال خود را وقف مي‌نمايند ولي نبايد بگذاريم اين سنت‌ها رو به فراموشي سپرده شود و متاسفانه روي مقوله تهاجم فرهنگي در بحث اقتصادي کار فرهنگي جامعي نکرده‌ايم.»اين استاد دانشگاه با استناد به فرمايش سرور و سالار شهيدان امام حسين(ع) که مي‌فرمايند اگر دين نداريد، آزاده باشيد، خاطرنشان مي‌کند: «اين مدل کار از نظر امنيت جامعه که خود افراد خمس و زکات دهند يا مالي را وقف کنند، جايگاه ويژه‌اي دارد و نشان مي‌دهد اسلام حرف برتر را در اين زمينه مي‌زند و بايد طبق فرمايش مقام معظم رهبري در زمينه اقتصادي حماسه‌آفريني کنيم.»
چگونه حماسه اقتصادی محقق می‌شود؟
به او مي‌گويم چگونه اين حماسه‌آفريني شکل مي‌گيرد و چه بايد کرد؟ دکتر روح‌افزا اين طور پاسخم را مي‌دهد: «مردم بايد در اين مورد متقاعد شوند، اگر همه دين مدار باشيم و دلايل موجه داشته باشيم، جامعه امن‌تري خواهيم داشت، همه بايد نسبت به فقرا و همسايگان خود مسئول باشيم و فردگرايي و خودمحوري را جايگزين نوع‌دوستي کنيم.»
دکتر روح‌افزا در ادامه به سبک زندگي در مقياس اقتصادي اشاره مي‌کند و مي‌گويد: «در سبک زندگي اسلامي، مالکيت اسلامي، بانک اسلامي، قرض‌الحسنه و بانکداري بدون ربا داريم ولي در سيستم غربي سيستم ربوي، مقروض بودن دائمي به بانک ترويج داده مي‌شود. در سبک زندگي اسلامي رزق مقدر شده و نظام‌مند الهي را در مقابل ذخيره حداکثري و اعتباري خرج کردن در مدل زندگي غربي داريم. بايد سيستم اقتصادي اسلامي را که هنوز در جامعه ايجاد نشده ايجاد کنيم.»
به اعتقاد دکتر روح‌افزا، نظر مقام معظم رهبري در بحث حماسه اقتصادي، آرامش اقتصادي است که با يک برنامه‌ريزي صحيح اقتصادي مي‌توان به آن دست يافت.»
آسيب‌های وارده به سبک زندگی دينی
دکتر محمدرضا کرمي در گفت‌وگو با کيهان به آسيبهاي وارده به سبک زندگي اسلامي اشاره مي‌کند و به دلايل فاصله گرفتن از زندگي ديني مي‌پردازد. وي با بيان اين نکته که در عرصه ديني پس از انقلاب دچار دو بحران شديم، مي‌گويد: «بحران اول گرايش شديد به سبک زندگي ديني و کمبود عالم پاسخگو در اين زمينه است. اين باعث شد برخي مبتني بر سلايق و بعضا با انحرافات شديد يک تعريفي از زندگي ديني ارائه دهند که با حقيقت سبک زندگي ديني فاصله زيادي داشت. گروههايي مثل فرقان نمونه بارز اين بحران است و اين جريان با جريان سلفي‌گري امروز قابل مقايسه است.»اين استاد دانشگاه و کارشناس مسائل فرهنگي مي‌گويد: «بحران ديگر زماني شکل گرفت که ما تعداد بسيار زيادي عالم ديني تربيت کرديم که توان پاسخگويي به نسل امروز در حوزه دين و سبک زندگي را دارند، اما کانالهاي ارتباطي مناسبي براي انتقال آنها فراهم نشده است.
متاسفانه فضاي مجازي، گروه‌هاي هم‌سن، رسانه‌ها و ديگر عوامل باعث شد صداي عالم ديني به گوش مخاطب نويسنده با وجود توليد انبوهي از محصولات جامعه امروز نرسد و ما از شناخت درست يک زندگي اسلامي غافل باشيم.»
از او مي‌خواهم در مورد راهکارها صحبت کند که در راستاي تحقق منويات مقام معظم رهبري باشد، مي‌گويد: «امروز اگر کسي بتواند يک سامانه پيامکي وصل کند که در آن محتواي سبک زندگي ديني به مخاطب خاص خود برسد، کمتر از جهاد در جبهه‌هاي جنگ نيست و قطعا در احياي سنت وقف و بهره‌مندي در تغيير مدل زندگي مؤثر است.»
به اعتقاد اين استاد دانشگاه، «اگر هدف غايي اسلام را سعادت فرد و زندگي براي معنويت بدانيم، هر يک از اين تلاشها مي‌تواند در ذيل اين هدف معنا شود و انسان را گامي به خدا نزديک تر کند.»
دهه پيشرفت و عدالت در سال حماسه اقتصادي
با توجه به آنکه در دهه پيشرفت و عدالت و سال حماسه اقتصادي با رويکردي که مقام معظم رهبري در مسائل اقتصادي دارند، هستيم، بايد از ظرفيت عظيم وقف استفاده کنيم.
حجت‌الاسلام غلامرضا محمدزاده، مديرکل اوقاف و امور خيريه استان تهران در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کيهان در مورد چگونگي استفاده از اين ظرفيت مي‌گويد: «يکي از سرمايه‌هايي که داراي ظرفيت بسيار بالايي است و عدد و رقم آن قابل توجه است، نهاد وقف مي‌باشد که توسط خيرين و واقفين خيرانديش در طول ساليان متمادي تا امروز براي ما به يادگار مانده است. بنابراين يکي از مهم‌ترين موضوعات، فقرزدايي است که نهاد وقف مي‌تواند در اين زمينه بسيار مؤثر باشد.»
چگونگي حرکت در جهت حمايت از توليد ملي و کار و سرمايه ايراني و تحقق حماسه اقتصادي و تبيين راهکارهاي بهره‌گيري از ابزار وقف در جهت‌دهي فعاليت‌هاي اقتصادي در کشور موضوعي بود که در مورد آن از آقاي محمدزاده سؤال کردم.وي يکي از کارکردهاي وقف در مسائل فوق را بهبود سرمايه انساني براي تامين نيازهاي جامعه با تاکيد بر استعداد داخلي بيان مي‌کند و مي‌گويد: «نقش اصلي در توسعه يک جامعه و زيربناي توسعه ملي، تربيت نيروي انساني و سرمايه انساني است و نهاد وقف از جمله مصاديقي است که در اين زمينه هم در مساجد، حسينيه‌ها و امامزادگان و هم براساس نيات واقفين نقش‌آفريني مي‌کند.»
به عنوان مثال وقفنامه هاي بسيار زيادي راجع به کتابخانه‌ها، دانشگاهها، مدارس و مراکز علمي و آموزشي در کشور وجود دارد و اين در راستاي تربيت سرمايه انساني است.
منبع: www.kayhan.ir