نفی معاد و ترویج پوچگرایی در بازیهای رایانهای
تغییر معنای رستگاری در بازیهای رایانهای:
رستگاری (Salvation) در دین به معنی نجات انسان از گناه و عواقب گناه است. هرچند معنای رستگاری در ادیان گوناگون یکی نیست، اما در ادیان توحیدی مانند یهودیت، مسیحیت و اسلام، رستگاری مسئلهای کانونی است. در اسلام، رستگاری و فلاح همواره با ایمان به خداوند و به یاد خدا بودن همراه شده است. معنای حقیقی رستگاری، نجات از بلا و فساد، و رسیدن به سعادت اخروی و ابدی است.رستگاری در بازیها به شکل متفاوتی به نمایش در میآید و با مفهوم مذهبی آن تفاوت چشمگیری دارد. در بازیهای رایانهای معمولاً بهشت و جهنم وجود ندارند و یا اینکه دنیایی همانند زمین معرفی میشوند که انسانها در آنها همانند زندگیشان روی زمین به ادامه زندگی میپردازند. در بازیهای رایانهای کاراکترها پس از مرگ به طور کامل نابود میشوند و معمولاً خبری از زندگی ابدی نیست به همین دلیل است که جاودانگی و زندگی ابدی یکی از قدرتهایی است که کاراکترهای بازیها سعی دارند به آن برسند.
به طور مثال میتوان به بازی هل گیت (Hellgate) اشاره کرد. داستان بازی در آیندهای دور اتفاق میافتد زمانی که شیاطین موفق شدهاند با باز کردن دریچههای تاریکی وارد دنیای انسانها بشوند و تمام شهرهای انسانها را از بین ببرند. انسانها برای نجات دادن زندگیشان، گروههای مقاومت تشکیل دادهاند و با شعار:
یا میتوان به بازی دراگونز دوگما (Dragon's Dogma) اشاره کرد. اسم بازی که در اصطلاح به معنای عقیده سنتی اژدها خوانده میشود درباره فردی است که قلبش (نمادی از روح فرد) توسط یک اژدها به اسارت گرفته میشود و این فرد باید به کمک ارتش پانها (Pawn) به مبارزه با اژدها بپردازد تا سرنوشت خودش و دنیا را رقم بزند. این فرد در بازی با نام اریزن (Arisen) (قیام کننده) نامیده میشود و رهبری ارتش پانها را بر عهده دارد. اریزن به کمک این ارتش به مبارزه اژدها میپردازد و در انتها موفق میشود تا اژدها را نابود کند. اژدها قبل از کشته شدنش با اریزن به صحبت میپردازد و به او میگوید که برای چه مبارزه میکند و چرا اینقدر به ادامه زندگی علاقه دارد. اژدها با بیان این مطلب که پس از نابودی دنیای حال دنیایی برای موجودات دیگر به وجود خواهد آمد سعی دارد به اریزن بفهماند که خواسته اریزن برای زنده ماندن حسی خودخواهانه است و او با این کار فقط باعث میشود که دنیای موجودات بعدی از بین برود و حق زندگی آنها پایمال شود. اما اریزن به حرفهای اژدها توجهی نمیکند و او را میکشد.پس از کشته شدن اژدها دنیا در تاریکی فرو میرود و اژدها در آخرین لحظات مرگش به اریزن میگوید که تو آیندهای برای دنیای خودت به وجود آوردی اما این آینده، آیندهای تاریک و بیمعنا خواهد بود و مردم در آن فقط عذاب خواهند کشید. اریزن پس از کشتن اژدها به شهر برمیگردد و مردم را در سختی و عذاب مییابد و به حقانیت حرفهای اژدها میرسد. اریزن که زندگی کردن در این دنیای محکوم به مرگ را بیارزش میداند اقدام به خودکشی میکند و برای همیشه از بین میرود.همچنین در بازی گروهی از مردم وجود دارند که اعتقاد دارند پس از مرگ به سعادت خواهند رسید اما این افراد هم از طرف اژدها که نماد عقل و دانش در بازی است، افرادی احمق و نادان خوانده میشوند که معنای زندگی را به طور کامل درک نکردهاند و فقط به هدر دادن زندگیشان با اجرای مراسم مضحک میپردازند. اژدها ایمان و اعتقاد به دنیای پس از مرگ را افکاری پوچ میخواند و بیان میکند که زندگی همین است و اگر میخواهید سعادت واقعی را تجربه کنید باید در همین دنیا سعی کنید آن را بدست آورید. بازی به طور خاص وجود خداوند و سعادت اخروی را زیر سوال میبرد و بیان میکند که زندگی دنیوی تنها زندگی حقیقی برای انسانها است و آنها نباید به دنبال زندگی پس از مرگ و افکار پوچ باشند.
دیگر بازیای که به بیان سرنوشت انسان و رستگاری او میپردازد بازی مترو: لست لایت (Metro: Last light) است که به طور خاص بیان میکند که سرنوشت انسانها پس از مرگ پوچی است و زندگی اخروی هیچ نقشی در زندگی آنها ندارد. انسانها در بازی مترو پس از مرگ همانند ارواح سرگردان داخل متروها به پرسهزنی میپردازند تا اینکه هویت خودشان را به طور کامل فراموش کنند و برای همیشه نابود شوند. انسانهای داخل مترو تمام سعیشان را میکنند که به زندگی ادامه دهند و امیدی به نیروهای مافوق طبیعی و یا زندگی پس از مرگ ندارند.در روند بازی هیچگاه مکالمهای دال بر وجود زندگی اخروی برای انسانها مطرح نمیشود و تمامی انسانها داخل بازی از مرگ و نابودی وحشت دارند و تمام سعیشان را میکنند تا زنده بمانند حتی اگر مجبور شوند دوستانشان را قربانی کنند. در چنین فضایی که امید به رستگاری و ایمان به جهان آخرت وجود ندارد مبارزه برای نجات جان انسانها و فداکاری بیمعنا میشود و همگی از روی خودخواهی سعی دارند زندگی خودشان را نجات دهند.
بازی دیگری که رستگاری انسانها و جهان آخرت را پوچ به تصویر میکشد، بازی ریج (Rage) است. در این بازی، زمین به خاطر اصابت شهاب سنگی به نابودی کشیده شده است و بیش از دو سوم جمعیت جهان از بین رفتهاند و فقط تعداد اندکی از این اصابت جان سالم به در بردهاند. برخی دیگر از زندهماندگان هم به خاطر پخش شدن گازهای سمی در جو به موجوداتی عجیبالخلقه تبدیل شدهاند و رفتار انسانیشان را از دست دادهاند. قهرمان اصلی بازی نیکلاس رین (Nicholas Raine) نام دارد که سعی میکند زندگی خودش را روی زمین ادامه دهد اما با جلوتر رفتن داستان بازی و بدتر شدن اوضاع زمین، او سعی میکند به کمک سفینهای از سیاره زمین فرار کند.در این بازی هم کاراکترها و دیگر شخصیتهای بازی هیچکدام به آخرت و رستگاری انسانها ایمان ندارند و این مسئله اصلاً مطرح نمیشود. آنها زندگی دنیوی را تنها زندگی مشخص برای انسانها میدانند و باور دارند در صورتی که بمیرند برای همیشه نابود خواهند شد و به همین خاطر تمام تلاششان را میکنند تا به هر قیمتی که شده زنده بمانند. در انتهای داستان بازی، رین به کمک سفینهای به نام آرک (Ark) (کنایه از کشتی نوح) به همراه تعداد دیگری از بازماندگان موفق میشوند از زمین فرار کنند و به سمت سیارهای دیگر حرکت کنند. در سفینه آرک تمام بازماندگان به خوابی مصنوعی فرو میروند تا متوجه گذر زمان و تغییرات جوی نشوند. اما هنگامی که سفینه میخواهد وارد سیاره دیگر شود به خاطر نقص فنی سیستمهای تصفیه هوا از کار میافتند و باعث میشود همه مسافرین به غیر از رین بمیرند. رین که از خواب مصنوعی بلند میشود خودش را در سیارهای جدید مییابد و زندگی جدیدش را در این سیاره آغاز میکند.سفر نمادین رین از زمین به سیارهای دیگر در کهکشان به کمک سفینهای با نام آرک میتواند اشاره به ماجرای کشتی نوح و زنده ماندن انسانهای با ایمان داشته باشد اما نکته قابل توجه در این داستان در اینجا است که آرک در این بازی نمادی از تکنولوژی پیشرفته انسانها است که باعث میشود انسانها بتوانند زندگی خود را تحت کنترل داشته باشند. مرگ در این بازی به کمک تکنولوژیهای پیشرفته قابل پیشگیری است و انسانها با استفاده از همین تکنولوژیها موفق شدهاند ژنتیکی پیشرفتهتر داشته باشند و قابلیتهای زیست محیطی شان را ارتقا بدهند. انسانها تمام این ویژگیها را به کمک دستگاههایی که خودشان اختراع کردهاند بدست آوردهاند و هیچ نیروی فرابشری آنها را در این کار یاری نکرده است. به همین خاطر هیچ اعتقادی نسبت به دنیای آخرت و رستگاری مذهبی در این بازی وجود ندارد.
آخرین بازیای که در این مقاله معرفی میشود و به وصف برزخ و زندگی ابدی انسان میپردازد بازی موردرد (Murdered) است. در این بازی کاربران در نقش کارآگاه جوانی به نام رونان اوکانر (Ronan O'connor) قرار میگیرند که در ابتدای بازی بر اثر شلیک هفت گلوله کشته میشود. اوکانر پس از مرگ وارد دنیای برزخ میشود و از آنجا که حافظهاش را از دست داده سعی میکند تا دلیل مرگ و قاتلش را پیدا کند تا بتواند با آرامش مرگ را بپذیرد. اوکانر که به دلیل نامشخصی میتواند در برزخ آزادانه حرکت کند به بررسی و جاسوسی افراد زنده میپردازد تا مدارک لازم را بدست آورد و بتواند قاتلش را شناسایی کند.اوکانر از آنجا که در دنیای برزخ قرار دارد افراد زنده نمیتوانند او را ببینند و او به راحتی به جاسوسی میپردازد. اوکانر در روند داستان بازی با هیولاهای مختلفی روبرو میشود که در دنیای برزخ وجود دارند و در واقع ارواح آدمهای شروری هستند که قبل از اوکانر مردهاند. این ارواح سعی میکنند به اوکانر حمله کنند و نیروی زندگی او را از آن خود کنند تا شاید دوباره بتوانند به زندگی بازگردند. اوکانر در کنار مبارزه با این ارواح به جمعآوری مدارک هم میپردازد و در انتها موفق میشود تا قاتلش را شناسایی کند.اوکانر پس از بدست آوردن این اطلاعات تصمیم میگیرد تا در دنیای برزخ بماند و به ارواح دیگر کمک کند تا آنها هم به آرامش ابدی برسند. اوکانر در واقع در برزخ دفتر کاری جدید برای خودش تأسیس میکند و به مبارزه با ارواح شیطانی و حل مشکلات ارواح دیگر میپردازد. در این بازی نیز در واقع افرادی همانند اوکانر هستند که با سرسختی پس از مرگ هم به مبارزه با ارواح شیطانی میپردازد و همانند انسانی فداکار به دیگر ارواح کمک میکند تا حافظهشان را بدست آورند و بتوانند به آرامش ابدی برسند.این دیدگاه که رستگاری و آخرت وجود ندارد در بسیاری از بازیهای دیگر هم مطرح شده است و این موضوع در بازیهای رایانهای بیشتر مد نظر قرار گرفته که انسانها در زندگی پس از مرگ نیز دارای اختیار هستند و پس از مرگ نیز انتخاب میکنند که چه باید بکنند. آنها با روبرو شدن با گناهانشان و قبول کردن آنها موفق میشوند تا به زندگی ابدی برسند و در این راه نیز خبری از اقتدار الهی نیست. رستگاری در بازیهای رایانهای صرفاً نتیجه انتخاب خود انسانها است و یا زندگی ابدی وجود ندارد و یا وجود آن نیز فرصتی برای امتحان اختیار و اراده انسان خودبنیاد ترسیم شده است.رستگاری در بازیهای رایانهای در برخی موارد با توجه به اندیشههایی نظیر انسانگرایی (اومانیسم = Humanism) و پوچگرایی (نیهیلیسم = Nihilism) توصیف میشوند و اینکه دنیایی ابدی نیز وجود دارد در آنها زیر سوال میرود و سرنوشت و دنیای پس از مرگ به شکلی نمادین به تصویر کشیده میشود به طوری که در ذهن کاربران این موضوع تداعی میشود که آخرت بخشی از توهم و خیالات است و آموزههایی که در این رابطه وجود دارند فقط وسیلهای برای کنترل ذهن افراد است، به طوری که در بازی فال اوت (Fallout) این موضوع به طور مستقیم مورد اشاره قرار میگیرد.
منبع: مرکز بازی و پویانمایی سراج